De opstand tegen het regime van dictator Bashar-al-Assad in Syrië duurt al zo’n negen maanden. Volgens de Hoge Commissaris van de Mensenrechten van de Verenigde Naties zijn al meer dan 4.000 mensen gedood bij de onderdrukking van de protesten tegen het bewind van Assad. De Syrisch-orthodoxe kerk steunt het regime van Assad, maar staat ook achter het verlangen naar democratie van de oppositie. Een positie tussen twee vuren.
door Theo Krabbe
In het klooster van St. Ephrem de Syriër in Glane, vlakbij de grens met Duitsland, kijkt bisschop Polycarpus Augin Aydin bedenkelijk. Bezorgd volgt Polycarpus, de Syrisch-orthodoxe bisschop van Nederland, de ontwikkelingen in Syrië. “Ik heb pas nog met collega-bisschoppen van mij uit Syrië gesproken. Veel Syrisch-orthodoxe christenen in deze regio zijn afkomstig uit Syrië. Zij hebben contact met hun familie in Syrië. Van hen hoor ik ook allerlei verhalen.” Hij draait er niet omheen. De Syrisch-orthodoxe kerk van Antiochië, waarvan de patriarch Zijne Heiligheid Mor Ignatius Zakka I Iwas in de hoofdstad Damascus zetelt, staat vooralsnog achter het regime van president Bashar-al-Assad. “Het regime van Assad bestaat uit twee families. Syrië met zeventien miljoen inwoners is een seculiere staat en kent geen democratische regering. De bevolking is overwegend islamitisch. De moslims zijn sjiitisch, soennitisch of alevitisch. De Assad-familie is alevitisch. Christenen vormen een minderheid, zo’n 10 procent van de bevolking. Er leven zo’n 80.000 Syrisch-orthodoxe christenen in Syrië. De Syrisch-orthodoxe kerk heeft er vier bisdommen: Hasaki, Aleppo, Damascus en Hommes. Dat het Assad-regime niet is meegegaan met de moderniteit en de democratische ontwikkelingen in de wereld is wel een groot probleem.”
Vergeleken met andere landen in het Midden- Oosten is het regime van Assad behoorlijk tolerant voor de christelijke minderheid, zegt bisschop Polycarpus. “Er heerst godsdienstvrijheid en vrijheid van onderwijs. Wij als Suryoye hebben er eigen parochiescholen, waar onze kinderen onderwezen worden in onze taal, cultuur en religie. De relatie tussen onze geestelijk leiders en president Assad is goed. Natuurlijk is die traditionele vrijheid niet voldoende. Het ontbreekt aan democratische vrijheden. Wie een eigen bedrijf in Syrië wil beginnen wordt geconfronteerd met allerlei economische beperkingen. Zo moet aan de Assad-familie een bepaald percentage worden afgedragen.” Bisschop Polycarpus overhandigt een recent interview met de Syrisch-orthodoxe aartsbisschop Yohana Ibrahim van Aleppo in de Oostenrijkse krant Die Presse. Daarin benadrukt de aartsbisschop dat de meeste christenen in Syrië zowel Assad als het verlangen naar democratie steunen, maar dat het geweld en het vermoorden van aanhangers en tegenstanders beëindigd moet worden. “Als Assad bereid is die (democratische hervormingen) te leiden, dan is hij de beste man omdat hij ervaring heeft en het land meer dan tien jaar heeft geregeerd”, zei aartsbisschop Ibrahim. “Hij is de president, iedereen houdt van hem. Niet alleen christenen, ook de moslims. Maar dat is niet genoeg. We hebben goed leiderschap nodig in de toekomst. Assad is een van de geschikte mensen om de veranderingen door te voeren die noodzakelijk zijn.”
Die uitspraken bevatten een hoge mate van vleierij, zegt bisschop Polycarpus lachend. Waarom zijn kerk zich niet tegen het regime van Assad in Syrië uitspreekt? “We weten niet wat de toekomst brengen zal. Als er chaos of een burgeroorlog komt dan zullen de christenen de eerste slachtoffers zijn. Dat leert de recente geschiedenis in het Midden-Oosten. De val van het regime van Saddam Hoessein in Irak heeft er toe geleid dat de christelijke minderheid er vervolgd werd en geconfronteerd werd met aanslagen, moord en geweld. En kijk ook maar naar het tragische lot van de christenen in Libanon en de koptische christenen in Egypte.”
Volgens Herman Teule, hoogleraar oosters christendom aan de Radboud Universiteit Nijmegen en de Katholieke Universiteit Leuven, staat de Syrisch-orthodoxe kerk in Syrië tussen twee vuren: enerzijds het dictatoriale regime van Assad, anderzijds het verlangen naar democratische hervormingen die de oppositie eist. “Dat bisschop Polycarpus spreekt over een goede relatie tussen de geestelijk leiders en het regime is een understatement. De geestelijk leiders hebben een uitstekende relatie met het regime van Assad. De top van de kerk steunt de dictator, maar zij vormen niet de hele kerk. Er zijn allerlei gewone Syrisch-orthodoxe gelovigen die op de kar van de oppositie willen springen. Dat zijn vooral bewegingen in de diaspora, in West-Europa en de Verenigde Staten. Politieke partijen en culturele verenigingen, die standpunten innemen en getalsmatig een grote aanhang hebben. Dat mag niet onderschat worden.”
De Syrisch-orthodoxe kerk van Antiochië heeft er destijds bewust voor gekozen om in de regeringshoofdstad Damascus het centrum van de kerk uit te bouwen. “In Damascus zetelt de patriarch. Damascus heeft bovendien een goede infrastructuur van kerken, grote kloosters en een theologische academie. Die zijn deels betaald door het regime en deels door de eigen mensen. De kerk heeft dus veel te verliezen.”
Tot nu toe zijn er in de streek rond Aleppo geen onlusten uitgebroken. Dat is opmerkelijk, vindt Teule. “Daar zijn veel bedrijven die exporteren naar Turkije en Europa. Aleppo is economisch een relatief welvarende regio. Syrisch-orthodoxe christenen spelen daarin een belangrijke rol. Ze hebben dus veel te verliezen bij de val van het regime van Assad.”
Dat is ook de reden waarom veel Assyriërs of Suryoye (Syrisch-orthodoxe christenen) in deze regio zich hullen in stilzwijgen, zegt George Hanna, gemeenteraadslid voor de PvdA in Enschede, zelf een Syrisch- orthodoxe christen en ook misdienaar. “Er zijn veel mensen die zaken doen met Syrië. Ze zijn bang dat het voor hun import- en exportbedrijven slechter wordt als er een andere regering komt. Maar de andere groep komt juist op voor vrijheid en mensenrechten. Die opereert vooral undercover. Die groepsleden laten niets van zich horen vanwege mogelijke repercussies voor henzelf en hun familie in Syrië.”
Het Enschedese PvdA-raadslid is optimistisch over democratische veranderingen in Syrië, zeker nu de Arabische Liga zich gekeerd heeft tegen het bewind van Assad en de verenigde democratische oppositie als de officiële gesprekspartner over de toekomst van Syrië heeft erkend. “In de Syrian National Council werken zeven partijen samen. De belangrijkste zijn soennieten, sjiieten, Koerden en Assyriërs. De alevieten, waarop Assad steunt, doen niet mee. Wij als Assyriërs zitten er in met de Assyrische Democratische Organisatie (ADO). Nu is het de tijd om op vreedzame wijze veranderingen te bewerkstelligen.
Christenen in Syrië moeten zich bij de oppositie aansluiten, die de rechten van minderheden garandeert. Anders lopen ze het gevaar dat ze als het regime valt, ook al is dat misschien pas over vijf jaar, als vijanden worden beschouwd. En ze vanwege hun steun aan Assad vervolgd worden.”
—- — —
Kader 1: Suryoye in Twente
De Syrisch-orthodoxe christenen in Twente zijn van oorsprong afkomstig uit Zuidoost-Turkije, Syrië, Libanon en Irak. Daar liggen gevoelsmatig ook nog steeds hun wortels: in het land van Tur Abdin, een laaggebergte ingeklemd tussen de grenzen van Turkije met Irak en Syrië. Het jarenlange geweld van de Koerden en de Turkse overheid hebben vanaf 1915 (Assyrische genocide) deze christenen uit het Midden-Oosten doen vluchten naar West-Europa, Canada en Australië. Assyriërs (Suryoye) noemen deze christelijke vluchtelingen zich: een volk van boeren, ambachtslieden (zilver- en goudsmeden, zadelmakers, pottenbakkers) en handelaren, trots op hun eigen cultuur, geschiedenis en taal, het Turoyo: een taal verwant aan het Aramees dat ten tijde van Jezus gesproken werd.
Zo’n 25.000 Syrisch-orthodoxe christenen (Assyriërs) wonen er in Twente en de streek rond Amsterdam. In deze regio beschikt de Syrisch-orthodoxe gemeenschap thans over zes parochiekerken. De St. Simon d’Zeytekerk in Oldenzaal, de kerken van St. Jakob van Saroegh en Mor Kyriakos in Enschede, die van Maria en St. Johannes de Apostel in Hengelo en de Mor Ignatiuskerk in Rijssen. Bovendien wordt ook van de Mariakerk bij het klooster van St. Ephrem de Syriër in Glane gebruik gemaakt, vooral bij uitvaarten vanwege de aldaar gelegen eigen ruime begraafplaatsen. In Glane zetelt ook de Syrisch-orthodoxe bisschop van Nederland, bisschop Polycarpus Augin Aydin.
— — —
Kader 2: De Syrisch-orthodoxe kerk
De Syrisch-orthodoxe kerk van Antiochië is één van de zogeheten oriëntaals-orthodoxe ker-ken. Het theologische debat over de goddelijke en menselijke natuur van Jezus Christus tijdens het Concilie van Chalcedon in 451 leidde tot en splitsing van de christelijke kerk en de oriëntaalse kerken aan de ene kant en de rooms-katholieke en oosters-orthodoxe kerken aan de andere kant. De oriëntaalse kerken en de oosters- orthodoxe kerken worden gerekend tot het oosterse christendom, waartoe ook de geünieerde (met Rome verbonden) kerken of oosters-katholieke kerken behoren. Er zijn veel overeenkomsten tussen de Syrisch-orthodoxe kerk, die wereldwijd zo’n 2,5 miljoen leden telt en de rooms-katholieke kerk, die bestaat uit meer dan 1 miljard gelovigen. De eucharistie is ook binnen de Syrisch- orthodoxe kerk één van de zeven sacramenten: doop, vormsel (H. Oliesel), biecht ziekenzalving, priesterwijding en huwelijk. Theologisch is er sprake van kleine accentverschillen rond Jezus Christus en de goddelijkheid van de Heilige Geest. Waar de rooms-katholieke kerk volgens het Concilie van Chalcedon vasthoudt aan de ‘twee naturenleer’ (Jezus is tegelijkertijd God en mens), legt de Syrisch-orthodoxe geloofsleer alle nadruk op de goddelijkheid van Jezus Christus, waarin diens menselijkheid volledig is opgenomen. Voor Syrisch-orthodoxe christenen is Christus zelf ook het hoofd van de kerk en zeker niet de paus van Rome of de patriarch van Antiochië die in Damascus zetelt. De patriarch is als bisschop slechts de eerste onder de zijns gelijken. De patriarch heeft ook geen juridische macht over de bisdommen, binnen het bisdom is de bisschop autonoom. Juist omwille van het pausambt zijn tijdens het Schisma (scheuring) van 1054 de kerken van het oosterse christendom en de rooms-katholieke kerk uit elkaar gegaan. Bovendien mogen priesters in de Syrisch-orthodoxe kerk gehuwd zijn. Monniken, ongehuwd, staan in hoog aanzien in de Suryoye-gemeenschap. Alleen monniken kunnen tot bisschop worden gewijd. Behalve priesters en monniken kent de Syrisch-orthodoxe kerk ook de liturgische functie van diaken, zanger of lezer.
Bron: TC Tubantia dd 10 december 2011
